HİPERTANSİYON VE BESLENME TEDAVİSİ

Hipertansiyon, global düzeyde mortalitenin önemli paydaşlarından biri olmakla beraber ülkemizde ve dünyada önemli halk sağlığı sorunları arasındaki yerini korumaktadır. Yetişkin bireylerde hipertansiyon prevelansı yaklaşık %30-35 iken, bu rakamın 2025 yılında %15-20 oranında artacağı tahmin edilmektedir.

Hipertansiyon terimi, klinik olarak sistolik kan basıncının ≥140 mmHg ve/veya diastolik kan basıncının  ≥90 mmHg olduğu fizyolojik durumu tanımlamada kullanılmaktadır. Aşağıdaki tabloda Avrupa Kardiyoloji Derneği (ESC) ve Avrupa Hipertansiyon Derneği’ne (ESH) göre optimal kan basıncı ve yüksek kan basıncı değerlerinin sınıflandırılması verilmiştir.

Tablo 1: Avrupa Kardiyoloji Derneği (ESC) ve Avrupa Hipertansiyon Derneği’ne (ESH) göre Hipertansiyon Sınıflaması

Kategori	Sistolik (mmHg)		Diastolik (mmHg)
Optimal	<120	ve	<80
Normal	120 – 120	ve/veya	80 – 84
Yüksek – Normal	130 – 139	ve/veya	85 – 89
1. derece Hipertansiyon	140 – 159	ve/veya	90 – 99
2. derece Hipertansiyon	160 – 179	ve/veya	100 – 109
3. derece Hipertansiyon	≥180	ve/veya	≥110
İzole sistolik hipertansiyon	≥140	ve	<90

 

Hipertansiyonda Tıbbi Beslenme Tedavisi

·         Yaşam tarzı değişiklikleri

Sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek hipertansiyon oluşumunu önleyebilir veya geciktirebilir. Birinci derece hipertansiyon hastalarında yaşam tarzı değişiklikleri ile ilaç tedavisi ihtiyacı geciktirilebilir veya ortadan kaldırılabilir. Yüksek kan basıncı seviyelerini düşürmek için önerilen yaşam tarzı değişiklikleri arasında tuz ve alkol tüketiminin sınırlandırılması, sebze ve meyve tüketiminin arttırılması, ideal vücut ağırlığının korunması ve düzenli fiziksel aktivite sayılabilir.

·         Diyetle tuz alımının kısıtlanması

Yüksek miktarda sodyum tüketiminin (>5 g/gün) kan basıncını arttırıcı etkiye sahip olduğu ve artan hipertansiyon prevelansı ile ilişkilendirildiği bilinmektedir. Hipertansiyondan korunmak için günlük sodyum alımının günde 2 gram (yaklaşık 5 g sofra tuzunu) ile sınırlandırılması önerilmektedir. Yemeklere fazla tuz eklenmemeli, yüksek sodyum içeriğine sahip besinlerden uzak durulmalıdır. Özellikle yüksek miktarda tuz içerebildiklerinden (diyetle tuz alımının yaklaşık %80’ini oluşturur) işlenmiş gıdaların tüketimi kısıtlanmalıdır.

·         Alkol tüketiminin kısıtlanması

Alkol tüketimi ile yüksek kan basıncı, hipertansiyon ve kardiyovasküler hastalık riski arasında pozitif lineer ilişki olduğu bilinmektedir. Alkol tüketimi hipertansiyon hastası erkek bireyler için haftada 1 ünite, kadınlar için 8 ünite ile sınırlandırılmalıdır (1 ünite 125 mL şarap veya 250 mL biraya eşdeğerdir.)

·         Diğer diyetsel faktörlerin modifikasyonu

Hipertansiyon hastası bireylerin taze sebze ve meyve, kurubaklagil, düşük yağlı süt ürünleri, tam tahıllı ürünler, balık ve doymamış yağlardan zengin sağlıklı ve dengeli bir diyet tüketmesi önerilmektedir. Bu hastalarda kırmızı et tüketimi, doymuş yağ tüketimi ve şekerli besinleri sınırlandırmak hedeflenmektedir. DASH diyeti (Dietary Approaches to Stop Hypertension – Hipertansiyonu Durdurmaya Yönelik Yaklaşımlar), hipertansif bireylerde tüketimi teşvik edilen besin gruplarından zengin, miktarı kısıtlanan besin gruplarından fakir teröpatik bir diyet yaklaşımıdır ve hipertansiyon tedavisinde kullanılabilmektedir.

Tablo 2: DASH Diyetine göre besin grupları için önerilen porsiyon miktarları

Besin Grubu	Günlük önerilen porsiyon miktarı
Tahıllar	6-8
Et (yağsız), tavuk, balık ve yumurta	≤6
Sebzeler	4-5
Meyveler	4-5
Düşük yağlı veya yağsız süt ürünleri	2-3
Yağlar	2-3
Sodyum	2300mg
	Haftalık Önerilen Porsiyon Miktarları
Kabuklu yemişler, kurubaklagiller	4-5
Tatlılar	≤5

 

·         Vücut ağırlığının ideal aralığa çekilmesi

İdeal vücut ağırlığının üzerinde kilo kazanımı hipertansiyon ile ilişkilendirilirken, ideal aralıkta olmanın kan basıncını düşürdüğü bilinmektedir. Her ne kadar optimal beden kütle indeksi (BKİ) değerinin sınırları tartışmalı olsa da, sağlıklı bir vücut ağırlığının (<60 yaş için yaklaşık 20 - 25 kg/m²; yaşlı bireylerde daha yüksek olabilir) ve bel çevresinin (erkekler için <94 cm, kadınlar için <80 cm) hipertansif olmayan bireylerde hipertansiyonu önlemek için, hipertansif bireylerde ise kan basıncını düşürmek için sağlanması önerilmektedir. İdeal vücut ağırlığının üzerinde olan bireylerde kilo kaybı ayrıca antihipertansif medikasyon tedavisi ve kardiyovasküler risk profili üzerinde de olumlu etkiler gösterebilmektedir.

·         Düzenli fiziksel aktivite

Düşük yoğunluk ve süreli düzenli fiziksel aktivitenin kan basıncını düşürmeye yardımcı olduğu ve mortalite oranlarında yaklaşık %15’lik bir düşüşe sebep olabildiği bilinmektedir. Hipertansif bireylerin haftada 5-7 gün, en az 30 dakika/gün orta yoğunlukta dinamik aerobik egzersize (yürüme, koşu, bisiklet veya yüzme) katılmaları önerilmektedir. Direnç egzersizlerinin de haftada 2-3 gün yapılması önerilebilir. Sağlıklı yetişkinlerde ise, haftada 300 dakika orta şiddette veya haftada 150 dakika şiddetli aerobik fiziksel aktivite hipertansiyon ve kalp hastalıklarına karşı koruyucu etki gösterebilmektedir.

 

KAYNAKLAR^1,2

1.        Williams B, Mancia G. 2018 ESC/ESH Guidelines for the management of arterial hypertension. European Heart Journal (2018) 00, 1–98. doi:10.1093/eurheartj/ehy339

2.        National Heart, Lung and Blood Institute (NHLBI). DASH Eating Plan. https://www.nhlbi.nih.gov/health-topics/dash-eating-plan. Accessed October 24, 2019.